Linux 20 χρόνια στο λειτουργικό "σύμπαν"

Πριν 20 χρόνια ο Λίνους Τόρβαλντς, ένας φοιτητής του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι ξεκίνησε, σαν χόμπι, να γράψει το δικό του ελεύθερο λειτουργικό σύστημα το οποίο αργότερα ονομάστηκε Linux. Από τότε μέχρι σήμερα το Linux πέρασε από διάφορες φάσεις για να βρει τελικά την θέση του στο παγκόσμιο χάρτη της πληροφορικής, σαν ένα αξιόπιστο, ασφαλές και ευέλικτο λειτουργικό σύστημα. Σήμερα το Linux χρησιμοποιείται από κυβερνήσεις, εκπαιδευτικά ιδρύματα, χρηματιστήρια και επιχειρήσεις σε όλο το κόσμο και είναι από τα πλέον δημοφιλή συστήματα για διαδικτυακές υπηρεσίες όπως τον Παγκόσμιο Ιστό (WWW), το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (E-mail), το Σύστημα Ονομάτων Τομέα (DNS) κτλ.

Τα πρώτα χρόνια
Η πρώτη προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ελεύθερου λειτουργικού συστήματος άρχισε το 1983 με το εγχείρημα GNU[2], από τον Ρίτσαρντ Στόλλμαν και μια ομάδα χάκερς -με την θετική έννοια του όρου- από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT). Η προσπάθεια ήταν να κτιστεί από την αρχή ένα σύστημα συμβατό με Unix και να υπακούει στις αρχές του Ελεύθερου Λογισμικού οι οποίες είναι:
-Ελευθερία χρήσης του προγράμματος για οποιονδήποτε σκοπό.
- Ελευθερία μελέτης και τροποποίησης του προγράμματος.
- Ελευθερία αντιγραφής του προγράμματος.
- Ελευθερία βελτίωσης του προγράμματος και επανέκδοσης του, προς το συμφέρον της κοινότητας των χρηστών.
Το εγχείρημα GNU πέτυχε να δημιουργήσει ένα οικοσύστημα από ελεύθερες βιβλιοθήκες, μεταγλωττιστές και άλλα εργαλεία αλλά έλειπε ένα βασικό συστατικό, ο πυρήνας που είναι το κομμάτι που αλληλεπιδρά με το υλικό ενός υπολογιστή. Το κομμάτι αυτό ήρθε να συμπληρώσει η προσπάθεια ενός άσημου τότε φοιτητή της πληροφορικής, του Λίνους Τορβαλντς, που ξεκίνησε, από χόμπι όπως έλεγε, την δημιουργία ενός πυρήνα που θα συμπλήρωνε το παζλ του GNU.

Εκείνη την εποχή ούτε ο ίδιος ο Λίνους δεν είχε φανταστεί το τι θα ακολουθούσε. Η προσπάθεια αγκαλιάστηκε από δεκάδες ενθουσιασμένους εθελοντές που χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο μπορούσαν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του κώδικα που αποτελούσε το Linux. Σε αυτό συνείσφεραν δύο παράγοντες: η έκδοση του Linux με την Γενική Άδεια Χρήσης (General Public License – GPL), η οποία διέπει τα πλείστα ελεύθερα λογισμικά και η χρήση ενός αποκεντροποιημένου μοντέλου ανάπτυξης στο οποίο μπορούσε ο καθένας να συνεισφέρει.
Ο όρος Linux στην αρχή καθόριζε μόνο τον πυρήνα αλλά τελικά κατέληξε να σημαίνει ολόκληρο το λειτουργικό σύστημα με τις βασικές εφαρμογές του.

Το ίδρυμα Linux
Καθώς το Linux μεγάλωνε διαρκώς προέκυψε η ανάγκη να μπει κάτω από την ομπρέλα ενός μη-κερδοσκοπικού οργανισμού που θα έχει καλύτερο έλεγχο της ανάπτυξης και να βάλει κάποια τάξη στο χάος των πρώτων χρόνων. Έτσι δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Linux με ιθύνοντα νου το Λινους Τόρβαλτς. Μέλη του ιδρύματος είναι ηχηρά ονόματα της πληροφορικής όπως IBM, Intel, Oracle, Google, Cisco, HP και άλλες. Οι εταιρείες αυτές συνεισφέρουν τόσο οικονομικά όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό και αυτό βοηθά το Linux να παραμένει στην αιχμή της τεχνολογίας.

Το Linux στις επιχειρήσεις
Ένα από τα σημεία που εμπόδιζε το Linux και γενικότερα το ελεύθερο λογισμικό να γίνουν αποδεκτά από τις επιχειρήσεις ήταν ο όρος «ελεύθερο - free» που στα αγγλικά σημαίνει ταυτόχρονα και δωρεάν. Αρκετοί CEOs μπέρδευαν το όρο με τα freeware που είχαν αποκτήσει μια αρνητική εικόνα και δεν ήθελαν να τα υιοθετήσουν. Η ιδεολογική προσέγγιση του θέματος από τον Στόλλμαν και το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού ήταν κάτι που επίσης «τρόμαζε» τις επιχειρήσεις. Στην προσπάθεια να προσπεράσουν αυτό το εμπόδιο μια ομάδα από το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού με επικεφαλής τον Έρικ Ρέιμοντ[9] δημιούργησαν την Πρωτοβουλία Ανοικτού Κώδικα[10] και άρχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα (Open Source Software). Ο όρος αγκαλιάστηκε από τις επιχειρήσεις και άρχισαν να δειλά δειλά να χρησιμοποιούν τα εν λόγω λογισμικά.
Το πλέον προφανές πλεονέκτημα για τις επιχειρήσεις είναι το κόστος. Το Linux διανέμεται κάτω από την Γενική Άδεια Χρήσης και η εταιρία απαλλάσσεται από τον βραχνά των παραδοσιακών αδειών χρήσης. Αυτό λύνει τα χέρια των διαχειριστών συστημάτων γιατί δεν χρειάζονται να ανησυχούν πόσους χρήστες έχουν ή πόσους εξυπηρετητές και πόσους επεξεργαστές/πυρήνες. Αυτό βελτιώνει την επεκτασιμότητα των συστημάτων και απαλλάσσει το προσωπικό από την γραφειοκρατία των αιτημάτων αγορών λογισμικού και την διαχείριση των αδειών χρήσης.
Σε έρευνα που έγινε το 2009 από την Forrester Research 48% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι χρησιμοποιούν κάποιο λειτουργικό ανοικτού κώδικα. Αυτός ο αριθμός προέκυψε μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση και βοήθησε τις εταιρίες να μειώσουν τα κόστη τους σε άδειες χρήσεις.
Άλλα πλεονεκτήματα του Linux είναι η σταθερότητα του, η ευελιξία του λόγω της ανοικτής του φύσης και η ασφάλεια. Λόγω της τεράστιας παγκόσμιας κοινότητας προγραμματιστών τα σφάλματα ασφαλείας του Linux λύνονται την ίδια μέρα σε αντίθεση με τις εταιρίες παραδοσιακών λογισμικών.
Το οικοσύστημα του Linux παρέχει όλες τις υπηρεσίες που χρειάζονται οι σύγχρονες επιχειρήσεις όπως Web, Intranet, Application Servers, Mail Servers, Identity Management, Virtualization, Security, Cloud, DNS, VOIP, Routing καθώς και διαλειτουργικότητα με λειτουργικά άλλων κατασκευαστών όπως Microsoft Windows και Apple Mac OS X.

Ποιοι το χρησιμοποιούν;
Κάποιες σημαντικές περιπτώσεις υιοθέτησης του Linux στο κόσμο των επιχειρήσεων είναι οι εταιρείες Novell, η Peugeot, η Amazon, η Google, η IBM καθώς και τα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του χρηματιστηρίου του Λονδίνου όπου μετά την μετακύλιση της πλατφόρμας τους σε Linux έσπασαν το παγκόσμιο ρεκόρ στην ταχύτητα συναλλαγών.
Από τον κόσμο του κινηματογράφου χρήστες του Linux είναι η Dreamworx, η Pixar καθώς και η Weta Digital, που βρίσκεται πίσω από την ταινία Avatar. Οι εταιρείες του κινηματογράφου χρησιμοποιούν το Linux για την ανάπτυξη των τρισδιάστατων ταινιών τους επειδή μπορεί να παραμετροποιηθεί ούτως ώστε να εκμεταλλεύεται στο μέγιστον τους διαθέσιμους πόρους του συστήματος. Οι ικανότητες του για ψηλές επιδόσεις το έχουν κάνει επίσης ιδανική λύση για υπερ-υπολογιστές και είναι μακράν το πλέον δημοφιλές σύστημα στην λίστα TOP500 με μερίδιο 91.8%.
Σημαντικοί χρήστες του Linux είναι επίσης κυβερνητικοί οργανισμοί. Στην περίπτωση των κυβερνήσεων εκτός από το κόστος βλέπουν και πολιτικά ζητήματα όπως ανεξαρτησία από κατασκευαστές και θέματα ασφαλείας. Η εσκεμμένη χρήση κακόβουλου κώδικα από εταιρείες ιδιόκτητου λογισμικού (όπως η περιβόητη υπόθεση του Sony rootkit[19]) ώθησαν κάποιους κυβερνητικούς οργανισμούς να μην εμπιστεύονται το λογισμικό κλειστού κώδικα. Παραδείγματα κυβερνητικών οργανισμών που το χρησιμοποιούν είναι το γαλλικό κοινοβούλιο, η γαλλική αστυνομία, η Ισπανία, το υπουργείο άμυνας των ΗΠΑ, η κυβέρνηση της Βραζιλίας, η κυβέρνηση της Ρωσίας και πολλές άλλες.
Η ανοικτή φιλοσοφία του Linux το κάνει ιδανικό για ακαδημαϊκά ιδρύματα, σχολεία και επιστημονικά ιδρύματα όπως το CERN και το Fermilab. Μεγάλο μέρος από την ανάπτυξη και των εφαρμογών του γίνεται από αυτή την κατηγορία χρηστών. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και το εγχείρημα “Ένας φορητός υπολογιστής για κάθε παιδί – One Laptop Per Child”. Εδώ το Linux χρησιμοποιείται σαν εκπαιδευτικό εργαλείο με σκοπό τη μείωση του ψηφιακού χάσματος.

Οι διανομές
Το Linux αναπτύσσεται από διαφορετικούς φορείς με διαφορετικές ανάγκες και στόχους. Γι' αυτό υπάρχει μια πληθώρα «διανομών» το καθένα από αυτά με διαφορετική φιλοσοφία. Οι πλείστες διανομές είναι βασισμένες σε κάποια άλλη. Οι βασικές διανομές απ' όπου ξεκίνησαν και οι πλείστες άλλες είναι το Slackware, η παλαιότερη εν ζώή διανομή, το Debian, μια δυναμική κοινότητα εθελοντών που περιλαμβάνει μια πληθώρα εφαρμογών, το RedHat, η πρώτη εμπορική διανομή καθώς και το Gentoo που χρησιμοποιείται από προχωρημένους χρήστες.
Οι πιο δημοφιλής διανομές για επιχειρήσεις είναι το RedHat Enterprise Linux, το SUSE της Novell, το Ubuntu (Server και Desktop) και το Mandriva. To RedHat έχει καταφέρει να γίνει η πρώτη εταιρία λογισμικών ανοικτού κώδικα με κύκλο εργασιών πέραν του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων!
Στον κόσμο των προσωπικών υπολογιστών την μερίδα του λέοντος έχει το Ubuntu, που θεωρείται από τις πλέον φιλικές στη χρήση διανομές, το Mint, που είναι βασισμένο σε Ubuntu, το Fedora που είναι η κοινοτική έκδοση του RedHat, το Debian και το openSUSE που είναι η αντίστοιχη κοινοτική έκδοση του SUSE.
Αρκετές ομάδες έχουν δημιουργήσει τις δικές τους εξειδικευμένες διανομές όπως το Scientific Linux για επιστήμονες, το Oralux για τυφλούς, τα Ubuntu Christian Edition/Muslim edition για μελετητές της Βίβλου και του Κορανιού αντίστοιχα, το Σχολίνουξ μια ελληνική διανομή για τα σχολεία, το Ubuntu Studio για καλλιτέχνες και πολλά άλλες. Μια κάπως διαφορετική διανομή είναι και το λειτουργικό για smartphones και tablets, Android
Στην Κύπρο
Το ενδιαφέρον για Linux στην Κύπρο άργησε να έρθει κυρίως λόγω έλλειψης ενημέρωσης. Η πρώτη κοινότητα χρηστών Linux ήταν το CyLUG[23] το οποίο έχει κλείσει. Υπάρχει επίσης η Τοπική Κοινότητα Χρηστών Ubuntu Κύπρου, (ubuntucy) η οποία λόγω έλλειψης πόρων δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ακόμη επίσημη αναγνώριση από τη κοινότητα του Ubuntu, αν και αυτό είναι μέσα στο μελλοντικούς στόχους. Παρά το όνομα, τα μέλη του ubuntucy παρέχουν υποστήριξη μέσω του φόρουμ και του mailing list και σε χρήστες άλλων διανομών. Υπάρχει επίσης μια σχετικά πρόσφατη κοινότητα το CyprusLUG που στοχεύει στην δημιουργία μια ομάδας χρηστών Linux για όλες τις διανομές.
Οργανισμοί που χρησιμοποιούν Linux στην Κύπρο, εκτός από τα Πανεπιστήμια που παραδοσιακά υπήρξαν φυτώρια των ανοικτών τεχνολογιών, είναι οι παροχείς υπηρεσιών, ξένες εταιρείες και κάποιες μεγάλες εταιρείες που έχουν δικό τους τμήμα πληροφορικής. Οι μικρές επιχειρήσεις συνήθως το αποφεύγουν λόγω της απουσίας ενδιαφέροντος από τις εταιρίες υποστήριξης λύσεων.
Σημαντικά Ορόσημα στην ιστορία του Linux
1991: O Λίνους Τόρβαλντς ανακοινώνει την πρόθεση του να ξεκινήσει την ανάπτυξη του δικού του λειτουργικού συστήματος στο minix newsgroup.
1992: O Λίνους αποφασίζει να εκδώσει το Linux κάτω από την Γενική Άδεια Χρήσης (GPL) κάτι που βοήθησε στην επιτυχία του εγχειρήματος.
1993: Το Slacware γίνεται η πρώτη ευρέως διαδεδομένη διανομή.
1996: Ο Λίνους επισκέπτεται ένα ενυδρείο στην Αυστραλία όπου δέχεται επίθεση από ένα πιγκουίνο! Έτσι γεννιέται ο Tux η μασκότ του Linux.
1998: Εταιρίες κολοσσοί ανακοινώνουν την υποστήριξη των συστημάτων τους για Linux
1999: H RedHat γίνεται δημόσια εταιρεία
2003: H IBM προβάλλει μια επιτυχημένη διαφήμιση του Linux κατα τη διάρκεια του SuperBowl
2005: Ο Λίνους εμφανίζεται στο εξώφυλλο του περιοδικού BusinessWeek όπου το Linux προβάλλεται σαν εμπορική επιτυχία.
2007: Ιδρύεται το Ίδρυμα Linux με σκοπό την προβολή, προστασία και τυποποίηση του Linux.
2010: To βασισμένο σε Linux, Android ξεπερνά σε πωλήσεις όλα τα ανταγωνιστικά λειτουργικά smartphones στις ΗΠΑ.
2011: Το Linux γίνεται 20 χρονών και τροφοδοτεί τους υπερ-υπολογιστές του κόσμου, χρηματιστήρια, τηλέφωνα, μηχανές ανάληψης μετρητών, πανεπιστημιακά ιδρύματα και εταιρείες.